Matrix S N Dey Solution Part-2
Matrix S N Dey Solution Part-2 সংক্ষিপ্ত উত্তরধর্মী প্রতিটি প্রশ্নের মান 4 (i) হয় তবে x ও y -এর মান নির্ণয় করো।
\(2\begin{bmatrix}x\quad\quad 5\\7\quad y-3\end{bmatrix}+\begin{bmatrix}3\quad 4\\1\quad 2\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}7\quad 14\\15\quad 14\end{bmatrix}\)
\(\mathbf{Solution:\\}\)\(\quad 2\begin{bmatrix}x\quad\quad 5\\7\quad y-3\end{bmatrix}+\begin{bmatrix}3\quad 4\\1\quad 2\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}7\quad 14\\15\quad 14\end{bmatrix}\\⇒\begin{bmatrix}2x\quad\quad 10\\14\quad 2y-6\end{bmatrix}+\begin{bmatrix}3\quad 4\\1\quad 2\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}7\quad 14\\15\quad 14\end{bmatrix}\\⇒\begin{bmatrix}2x+3\quad\quad 10+4\\14+1\quad 2y-6+2\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}7\quad 14\\15\quad 14\end{bmatrix}\\⇒\begin{bmatrix}2x+3\quad\quad 14\\15\quad 2y-4\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}7\quad 14\\15\quad 14\end{bmatrix}\\\)
ম্যাট্রিক্সের সমতার সংজ্ঞানুসারে, 2x +3 = 7 ⇒ 2x = 4 ∴ x = 22 y – 4 = 14 ⇒ 2y = 18 ∴ y = 9Ans: x = 2; y = 9
(ii) x, y ও z -এর মান নির্ণয় করো যখন
\(\begin{pmatrix}x+y\quad 2\\\quad1\quad\quad 0\end{pmatrix}=\begin{pmatrix}\quad\quad 2\quad x-z\\2x-y\quad 0\end{pmatrix}\)
\(\mathbf{Solution:\\}\)\(\begin{pmatrix}x+y\quad 2\\\quad1\quad\quad 0\end{pmatrix}=\begin{pmatrix}\quad\quad 2\quad x-z\\2x-y\quad 0\end{pmatrix}\)
ম্যাট্রিক্সের সমতার সংজ্ঞানুসারে, x + y = 2 – – – – (i) x – z = 2 – – – – (ii) 2x – y = 1 – – – – (iii) (i) + (ii) করে পাই x + y + 2x – y = 2 + 1 ⇒ 3x = 3 ∴ x = 1 (i) নং থেকে পাই 1 + y = 2 ∴ y = 1 (ii) নং থেকে পাই 1 – z = 2 ⇒ -z = -1 ∴ z = -1Ans: x = 1; y = 1; z = – 1
Matrix S N Dey Solution Part-2
(iii) x, y, z এবং t-এর মান নির্ণয় করো যাতে নীচে দেওয়া ম্যাট্রিক্স দুটি সমান হয়
\(\begin{bmatrix}x-z\quad -z-x\\7-t\quad\quad 6+z\end{bmatrix}\begin{bmatrix}3-t\quad 5-t\\t+5\quad x-1\end{bmatrix}\)
\(\mathbf{Solution:\\}\)\(\begin{bmatrix}x-z\quad -z-x\\7-t\quad\quad 6+z\end{bmatrix}\begin{bmatrix}3-t\quad 5-t\\t+5\quad x-1\end{bmatrix}\)
ম্যাট্রিক্সের সমতার সংজ্ঞানুসারে, x – z = 3 – t ⇒ x – z + t = 3 – – – – (i) -z – x = 5 – t ⇒ -x – z + t = 5 – – – – (ii) 7- t = t + 5 ⇒ -t – t = 5 – 7 ⇒ -2t = -2 ∴ t = 1 6 + z = x – y ⇒ x – y – z = 6 – – – – (iii) (i) – (ii) করে পাই, x – z + t – (-x – z + t) = 3 – 5 ⇒ x – z + t + x + z – t = 3 – 5 ⇒ 2x = -2 ∴ x = -1 (i) থেকে পাই, x – z + t = 3 ⇒ -1 – z + 1 = 3 ⇒ – z = 3 ∴ z = -3 (iii) থেকে পাই, x – y – z = 6 ⇒ -1 – y -(-3) + 1 = 5 ⇒ – y + 3 = 4 ⇒ -y = 1 ∴ y = -1 Ans: x = -1; y = -1; z = -3; t = 1;
(iv) a, b, c ও d -এর মান নির্ণয় করো যখন
\(\begin{pmatrix}b+c\quad c+a\\7-d\quad 6-c\end{pmatrix}=\begin{pmatrix}9-d\quad 8-d\\a+b\quad a+b\end{pmatrix}\)
\(\mathbf{Solution:}\\\)\(\begin{pmatrix}b+c\quad c+a\\7-d\quad 6-c\end{pmatrix}=\begin{pmatrix}9-d\quad 8-d\\a+b\quad a+b\end{pmatrix}\)
ম্যাট্রিক্সের সমতার সংজ্ঞানুসারে, b + c = 9 – d ⇒ b + c + d = 9 – – – – (i) c + a = 8 – d ⇒ a + c + d = 8 – – – – (ii) 7 – d = a + b ⇒ a + b + d = 7 – – – – (iii) 6 – c = a + b ⇒ a + b + c = 6 – – – – (iv) (i) + (ii) + (iii) + (iv) করে পাই, b + c + d + a + c + d + a + b + d + a + b + c = 9 + 8 + 7 + 6 ⇒ 3(a + b + c + d) = 30 ⇒ a + b + c + d = 10 – – – – (v) (v) – (i) করে পাই, a = 1 (v) – (ii) করে পাই, b = 2 (v) – (iii) করে পাই, c = 3 (v) – (iv) করে পাই, d = 4Ans: a = 1; b = 2; c = 3; d = 4;
(v). x, y, z এবং t-এর মান নির্ণয় করো যখন
\(3\begin{bmatrix}x\quad y\\z\quad t\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}x\quad 6\\-1\quad 2t\end{bmatrix}+\begin{bmatrix}\quad 4\quad x+y\\z+t\quad 3\end{bmatrix}\)
\(\mathbf{Solution:\\}\)\(3\begin{bmatrix}x\quad y\\z\quad t\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}x\quad 6\\-1\quad 2t\end{bmatrix}+\begin{bmatrix}\quad 4\quad x+y\\z+t\quad 3\end{bmatrix}\\⇒\begin{bmatrix}3x\quad 3y\\3z\quad 3t\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}\quad x+4\quad 6+x+y\\-1+z+t\quad 2t+3\end{bmatrix}\)
ম্যাট্রিক্সের সমতার সংজ্ঞানুসারে, 3x = x + 4 ∴ x = 2 আবার 3y = 6 + x + y ⇒ 2y = 6 + x ⇒ 2y = 6 + 2 – – – – [x = 2] ∴ y = 4 3t = 2t + 3 ∴ t = 3 3z = -1 + z + t ⇒ 2z = -1 + t ⇒ 2z = -1 + 3 – – – – [t = 2] ∴ z = 1Ans: x = 4; y = 4; z = 1; t = 3
2. নীচে দেওয়া A ও B ম্যাট্রিক্সের ক্ষেত্রে A + B, AB এবং BA সংজ্ঞাত কিনা বলো এবং সংজ্ঞাত ক্ষেত্রে তাদের মান নির্ণয় করো।
Solution: A ম্যাট্রিক্স 2×2 ক্রমের ম্যাট্রিক্স এবং B ম্যাট্রিক্স 2×2 ক্রমের ম্যাট্রিক্স। ∴ A ও B সমক্রমের ম্যাট্রিক্স। ∴ A + B, AB এবং BA প্রতিটিই সংজ্ঞাত।
\(\mathbf{(i)\\}\)\(A=\begin{pmatrix}1\quad 2\\0\quad 1\end{pmatrix}\) এবং \(B=\begin{pmatrix}1\quad 0\\0\quad 1\end{pmatrix}\)
\(\quad A+B\\=\begin{pmatrix}1\quad 2\\0\quad 1\end{pmatrix}+\begin{pmatrix}1\quad 0\\0\quad 1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}2\quad 2\\0\quad 2\end{pmatrix}\quad \mathbf{(Ans)}\\\quad AB\\=\begin{pmatrix}1\quad 2\\0\quad 1\end{pmatrix}\begin{pmatrix}1\quad 0\\0\quad 1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}1+0\quad 0+2\\0+0\quad 0+1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}1\quad 2\\0\quad 1\end{pmatrix}\quad \mathbf{(Ans)}\\\quad BA\\=\begin{pmatrix}1\quad 0\\0\quad 1\end{pmatrix}\begin{pmatrix}1\quad 2\\0\quad 1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}1+0\quad 2+0\\0+0\quad 0+1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}1\quad 2\\0\quad 1\end{pmatrix}\quad \mathbf{(Ans)}\)
\(\mathbf{(ii)}\\\)\(A\begin{bmatrix}2\quad 3\\5\quad 6\\7\quad 8\end{bmatrix}\) এবং \(B=\begin{bmatrix}3\quad 8\quad 5\\2\quad 1\quad 1\\1\quad 3\quad 3\end{bmatrix}\)
Solution: A ম্যাট্রিক্স 3×2 ক্রমের ম্যাট্রিক্স এবং B ম্যাট্রিক্স 3×3 ক্রমের ম্যাট্রিক্স। A ও B এর ক্রম ভিন্ন; ∴ A + B সংজ্ঞাত নয়। A-এর স্তম্ভ সংখ্যা(2) ≠ B-এর সারি সংখ্যা(3) ∴ AB ম্যাট্রিক্সও সংজ্ঞাত নয়। আবার B-এর স্তম্ভ সংখ্যা(3) = A-এর সারি সংখ্যা(3) ∴ BA ম্যাট্রিক্স সংজ্ঞাত।
\(\quad BA\\=\begin{bmatrix}3\quad 8\quad 5\\2\quad 1\quad 1\\1\quad 3\quad 3\end{bmatrix}\begin{bmatrix}2\quad 3\\5\quad 6\\7\quad 8\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}6+40+35\quad 9+48+40\\4+5+7\quad\quad 6+6+8\\2+15+21\quad 3+18+24\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}81\quad 97\\16\quad 20\\38\quad 45\end{bmatrix}\quad\mathbf{(Ans)}\)
Matrix S N Dey Solution Part-2
3. কখন দুটি ম্যাট্রিক্স A ও B এর গুনফল AB সংজ্ঞাত হয়?
\(A=\begin{bmatrix}1\quad 2\quad 3\\1\quad 3\quad 3\\1\quad 2\quad 4\end{bmatrix}\) এবং \(B=\begin{bmatrix}\quad 6\quad -2\quad -3\\-1\quad\quad 1\quad\quad 0\\-1\quad\quad 0\quad\quad 1\end{bmatrix}\)
হলে দেখাও যে AB = BA ; ম্যাট্রিক্স গুননের ক্ষেত্রে এটি কি সাধারণভাবে সত্য? একটি উদাহরণের সাহায্যে তোমার উত্তরের যৌক্তিকতা প্রতিষ্ঠা করো। Solution: দুটি ম্যাট্রিক্স A ও B এর গুনফল AB সংজ্ঞাত হবে যদি A ম্যাট্রিক্সের স্তম্ভ সংখ্যা = B ম্যাট্রিক্সের সারি সংখ্যা হয়।
A ম্যাট্রিক্সের স্তম্ভ সংখ্যা = B ম্যাট্রিক্সের সারি সংখ্যা হয় = 3 ∴ AB সংজ্ঞাত
\(\quad AB=\begin{bmatrix}1\quad 2\quad 3\\1\quad 3\quad 3\\1\quad 2\quad 4\end{bmatrix}\begin{bmatrix}\quad 6\quad -2\quad -3\\-1\quad\quad 1\quad\quad 0\\-1\quad\quad 0\quad\quad 1\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}6-2-3\quad -2+2+0\quad -3+0+3\\6-3-3\quad -2+3+0\quad -3+0+3\\6-2-4\quad -2+2+0\quad -3+0+4\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix} 1\quad 0\quad 0\\0\quad 1\quad 0\\0\quad 0\quad 1\end{bmatrix}\\\quad BA=\begin{bmatrix}\quad 6\quad -2\quad -3\\-1\quad\quad 1\quad\quad 0\\-1\quad\quad 0\quad\quad 1\end{bmatrix}\begin{bmatrix}1\quad 2\quad 3\\1\quad 3\quad 3\\1\quad 2\quad 4\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}\quad\quad 6-2-3\quad 12-6-6\quad\quad 18-6-12\\-1+1+0\quad -2+3+0\quad -3+3-0\\-1+0+1\quad -2+0+2\quad -3+0+2\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix} 1\quad 0\quad 0\\0\quad 1\quad 0\\0\quad 0\quad 1\end{bmatrix}\\∴ AB = BA\)
ম্যাট্রিক্স গুননের ক্ষেত্রে AB = BA সর্বদা সত্য নয়। ধরি,
\(A=\begin{bmatrix}0\quad 1\quad 2\\1\quad 2\quad 3\\3\quad 1\quad 1\end{bmatrix}\) এবং \(B=\begin{bmatrix}\quad 2\quad\quad 1\quad 3\\-1\quad\quad 0\quad 1\\\quad 3\quad -1\quad 4\end{bmatrix}\)
\(\quad AB\\=\begin{bmatrix}0\quad 1\quad 2\\1\quad 2\quad 3\\3\quad 1\quad 1\end{bmatrix}\begin{bmatrix}\quad 2\quad\quad 1\quad 3\\-1\quad\quad 0\quad 1\\\quad 3\quad -1\quad 4\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}0-1+6\quad0+0-2\quad 0+1+8\\2-2+9\quad 1+0-3\quad 3+2+12\\6-1+3\quad 3+0-1\quad 9+1+4\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}5\quad -2\quad 9\\9\quad -2\quad 17\\8\quad\quad 2\quad 14\end{bmatrix}\\\quad BA\\=\begin{bmatrix}\quad 2\quad\quad 1\quad 3\\-1\quad\quad 0\quad 1\\\quad 3\quad -1\quad 4\end{bmatrix}\begin{bmatrix}0\quad 1\quad 2\\1\quad 2\quad 3\\3\quad 1\quad 1\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}0+1+9\quad\quad 2+2+3\quad\quad 4+3+3\\0+0+3\quad -1+0+1\quad -2+0+1\\0-1+12\quad\quad 3-2+4\quad\quad 6-3+4\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}10\quad 7\quad\quad 10\\3\quad 0\quad -1\\11\quad 5\quad\quad 7\end{bmatrix}\)
এখানে AB ≠ BA
Matrix S N Dey Solution Part-2 \(\mathbf{4. \\}\)\(A=\begin{bmatrix}4\quad\quad 2\quad -1\\3\quad -7\quad\quad 1\end{bmatrix}\) এবং \(B=\begin{bmatrix}\quad 2\quad 3\\-3\quad 0\\-1\quad 5\end{bmatrix}\)
হলে AB ও BA নির্ণয় করো। Solution:
\(\quad AB\\=\begin{bmatrix}4\quad\quad 2\quad -1\\3\quad -7\quad\quad 1\end{bmatrix}\begin{bmatrix}\quad 2\quad 3\\-3\quad 0\\-1\quad 5\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}8-6+1\quad 12+0-5\\6+21-1\quad 9+0+5\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}3\quad 7\\26\quad 14\end{bmatrix}\\\quad BA\\=\begin{bmatrix}\quad 2\quad 3\\-3\quad 0\\-1\quad 5\end{bmatrix}\begin{bmatrix}4\quad\quad 2\quad -1\\3\quad -7\quad\quad 1\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}\quad 8+9\quad\quad 4-21\quad -2+3\\-12+0\quad -6+0\quad\quad 3+0\\-4+15\quad -2-35\quad\quad 1+5\end{bmatrix}\\=\\=\begin{bmatrix}\quad 17\quad -17\quad 1\\-12\quad -6\quad 3\\\quad 11\quad -37\quad 6\end{bmatrix}\)
\(\mathbf{5. \\}\)\(A=\begin{bmatrix}1\quad\quad 2\quad\quad 1\\1\quad -1\quad\quad 1\\2\quad\quad 3\quad -1\end{bmatrix}\) এবং \(B=\begin{bmatrix}\quad 1\quad 4\quad 0\\-1\quad 2\quad 2\\\quad 0\quad 0\quad 2\end{bmatrix}\)
হলে AB – 2B ম্যাট্রিক্স নির্ণয় করো। Solution:
\(\quad AB – 2B\\=\begin{bmatrix}1\quad\quad 2\quad\quad 1\\1\quad -1\quad\quad 1\\2\quad\quad 3\quad -1\end{bmatrix}\begin{bmatrix}\quad 1\quad 4\quad 0\\-1\quad 2\quad 2\\\quad 0\quad 0\quad 2\end{bmatrix}-2\begin{bmatrix}\quad 1\quad 4\quad 0\\-1\quad 2\quad 2\\\quad 0\quad 0\quad 2\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}1-2+0\quad 4+4+0\quad 0+4+2\\1+1+0\quad 4-2+0\quad 0-2+2\\2-3+0\quad 8+6+0\quad 0+6-2\end{bmatrix}-\begin{bmatrix}\quad 2\quad 8\quad 0\\-2\quad 4\quad 4\\\quad 0\quad 0\quad 4\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}-1\quad 8\quad 6\\\quad 2\quad 2\quad 0\\-1\quad 14\quad 4\end{bmatrix}-\begin{bmatrix}\quad 2\quad 8\quad 0\\-2\quad 4\quad 4\\\quad 0\quad 0\quad 4\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}-3\quad\quad 0\quad\quad 6\\\quad 4\quad -2\quad -4\\-1\quad\quad 14\quad\quad 0\end{bmatrix}\quad\mathbf{(Ans)}\)
\(\mathbf{6. \\}\)\(A=\begin{bmatrix}0\quad 1\quad 2\\1\quad 2\quad 3\\3\quad 1\quad 1\end{bmatrix}\) এবং \(B=\begin{bmatrix}\quad 2\quad\quad 1\quad 3\\-1\quad\quad 0\quad 1\\\quad 3\quad -1\quad 4\end{bmatrix}\)
হলে দেখাও যে AB ≠ BA Solution:
\(\quad AB\\=\begin{bmatrix}0\quad 1\quad 2\\1\quad 2\quad 3\\3\quad 1\quad 1\end{bmatrix}\begin{bmatrix}\quad 2\quad\quad 1\quad 3\\-1\quad\quad 0\quad 1\\\quad 3\quad -1\quad 4\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}0-1+6\quad0+0-2\quad 0+1+8\\2-2+9\quad 1+0-3\quad 3+2+12\\6-1+3\quad 3+0-1\quad 9+1+4\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}5\quad -2\quad 9\\9\quad -2\quad 17\\8\quad\quad 2\quad 14\end{bmatrix}\\\quad BA\\=\begin{bmatrix}\quad 2\quad\quad 1\quad 3\\-1\quad\quad 0\quad 1\\\quad 3\quad -1\quad 4\end{bmatrix}\begin{bmatrix}0\quad 1\quad 2\\1\quad 2\quad 3\\3\quad 1\quad 1\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}0+1+9\quad\quad 2+2+3\quad\quad 4+3+3\\0+0+3\quad -1+0+1\quad -2+0+1\\0-1+12\quad\quad 3-2+4\quad\quad 6-3+4\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}10\quad 7\quad\quad 10\\3\quad 0\quad -1\\11\quad 5\quad\quad 7\end{bmatrix}\)
∴ AB ≠ BA (Proved)
Matrix S N Dey Solution Part-2 \(\mathbf{7. \\}\)\(P=\begin{bmatrix}\quad 2\quad -2\quad -4\\-1\quad\quad 3\quad\quad 4\\\quad 1\quad -2\quad -3\end{bmatrix}\)
হলে দেখাও যে P2 = P Solution: P2 = P × P
\(=\begin{bmatrix}\quad 2\quad -2\quad -4\\-1\quad\quad 3\quad\quad 4\\\quad 1\quad -2\quad -3\end{bmatrix}\begin{bmatrix}\quad 2\quad -2\quad -4\\-1\quad\quad 3\quad\quad 4\\\quad 1\quad -2\quad -3\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}\quad 4+2-4\quad -4-6+8\quad -8-8+12\\-2-3+4\quad\quad 2+9-8\quad\quad 4+12-12\\\quad 2+2-3\quad -2-6+6\quad -4-8+9\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}\quad 2\quad -2\quad -4\\-1\quad\quad 3\quad\quad 4\\\quad 1\quad -2\quad -3\end{bmatrix}\\=P\quad\mathbf{(Proved)}\)
\(\mathbf{8.\\}\)\(A=\begin{bmatrix}\quad 2\quad -3\quad -5\\-1\quad\quad 4\quad\quad 5\\\quad 1\quad -3\quad -4\end{bmatrix}\) এবং \(B=\begin{bmatrix}-1\quad\quad 3\quad\quad 5\\\quad 1\quad -3\quad -5\\-1\quad\quad 3\quad\quad 5\end{bmatrix}\)
হলে দেখাও যে AB = BA = 0, O একটি 3×3 ক্রমের শূন্য ম্যাট্রিক্স। Solution:
\(\quad AB\\=\begin{bmatrix}\quad 2\quad -3\quad -5\\-1\quad\quad 4\quad\quad 5\\\quad 1\quad -3\quad -4\end{bmatrix}\begin{bmatrix}-1\quad\quad 3\quad\quad 5\\\quad 1\quad -3\quad -5\\-1\quad\quad 3\quad\quad 5\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}-2-3+5\quad\quad 6+9-15\quad\quad 10+15-25\\\quad 1+4-5\quad -3-12+15\quad -5-20+25\\-1-3+4\quad\quad 3+9-12\quad\quad 5+15-20\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}0\quad 0\quad 0\\0\quad 0\quad 0\\0\quad 0\quad 0\end{bmatrix}=0\\\quad BA\\=\begin{bmatrix}-1\quad\quad 3\quad\quad 5\\\quad 1\quad -3\quad -5\\-1\quad\quad 3\quad\quad 5\end{bmatrix}\begin{bmatrix}\quad 2\quad -3\quad -5\\-1\quad\quad 4\quad\quad 5\\\quad 1\quad -3\quad -4\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}-2-3+5\quad\quad 3+12-15\quad\quad 5+15-20\\\quad 2+3-5\quad -3-12+15\quad -5-15+20\\-2-3+5\quad\quad 3+12-15\quad\quad 5+15-20\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}0\quad 0\quad 0\\0\quad 0\quad 0\\0\quad 0\quad 0\end{bmatrix}=0\)
∴ AB = BA = 0 (Proved)
\(\mathbf{9. (i)\\}\)\(A=\begin{bmatrix}1\quad\quad 1\quad -1\\2\quad -3\quad\quad 4\\3\quad -2\quad\quad 3\end{bmatrix}\) এবং \(B=\begin{bmatrix}-1\quad -1\quad\quad 1\\\quad2\quad\quad 2\quad -2\\-3\quad -3\quad\quad 3\end{bmatrix}\)
হলে প্রমাণ করো যে AB ≠ 0 কিন্তু BA = 0 Solution:
\(\quad AB\\=\begin{bmatrix}1\quad\quad 1\quad -1\\2\quad -3\quad\quad 4\\3\quad -2\quad\quad 3\end{bmatrix}\begin{bmatrix}-1\quad -1\quad\quad 1\\\quad2\quad\quad 2\quad -2\\-3\quad -3\quad\quad 3\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}-1+2+3\quad -1+2+3\quad 1-2-3\\-2-6-12\quad -2-6-12\quad 2+6+12\\-3-4-9\quad -3-4-9\quad 3+4+9\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}\quad 4\quad\quad 4\quad -4\\-20\quad -20\quad\quad 20\\-16\quad -16\quad\quad 16\end{bmatrix}\\\quad BA\\=\begin{bmatrix}-1\quad -1\quad\quad 1\\\quad2\quad\quad 2\quad -2\\-3\quad -3\quad\quad 3\end{bmatrix}\begin{bmatrix}1\quad\quad 1\quad -1\\2\quad -3\quad\quad 4\\3\quad -2\quad\quad 3\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}-1-2+3\quad -1+3-2\quad\quad 1-4+3\\\quad 2+4-6\quad -2-6+4\quad -2+8-6\\-3-6+9\quad -3+9-6\quad\quad 3-12+9\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}0\quad 0\quad 0\\0\quad 0\quad 0\\0\quad 0\quad 0\end{bmatrix}\\=0\)
∴ AB ≠ 0 কিন্তু BA = 0 (Proved)
Matrix S N Dey Solution Part-2
9. (ii) α – β = (2n+1)π/2, n ∈ Z হলে প্রমান করো যে,
\(\begin{bmatrix}cos^2α\quad cosαsinα\\cosαsinα\quad sin^2α\end{bmatrix}\) এবং \(\begin{bmatrix}cos^2β\quad cosβsinβ\\cosβsinβ\quad sin^2β\end{bmatrix}\)
ম্যাট্রিক্স দুটির গুণফল হল একটি শূন্য ম্যাট্রিক্স। Solution:
\(\quad\begin{bmatrix}cos^2α\quad cosαsinα\\cosαsinα\quad sin^2α\end{bmatrix}\begin{bmatrix}cos^2β\quad cosβsinβ\\cosβsinβ\quad sin^2β\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}cos^2αcos^2β+cosαsinαcosβsinβ\quad cos^2αcosβsinβ+cosαsinαsin^2β\\cosαsinαcos^2β+sin^2αcosβsinβ\quad cosαsinαcosβsinβ+sin^2αsin^2β\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}cosαcosβcos(α-β)\quad cosαsinβcos(α-β)\\sinαcosβcos(α-β)\quad sinαsinβcos(α-β)\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}0\quad 0\\0\quad 0\end{bmatrix}\quad [∵cos(α-β)=cos(2n+1)\frac{π}{2}=0]\\=0\quad\mathbf{(Proved)}
\)
\(\mathbf{10.\\}\) \(A=\begin{pmatrix}1\quad 4\\2\quad 3\end{pmatrix}\) হলে দেখাও যে, \(A^2-4A-5I=0\) যেখানে \(I=\begin{pmatrix}1\quad 0\\0\quad 1\end{pmatrix}\) এবং \(0=\begin{pmatrix}0\quad 0\\0\quad 0\end{pmatrix}\)
Solution: A2 – 4A – 5I
\(=\begin{pmatrix}1\quad 4\\2\quad 3\end{pmatrix}\begin{pmatrix}1\quad 4\\2\quad 3\end{pmatrix}-4\begin{pmatrix}1\quad 4\\2\quad 3\end{pmatrix}-5\begin{pmatrix}1\quad 0\\0\quad 1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}1+8\quad 4+12\\2+6\quad 8+9\end{pmatrix}-\begin{pmatrix}4\quad 16\\8\quad 12\end{pmatrix}-\begin{pmatrix}5\quad 0\\0\quad 5\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}9\quad 16\\8\quad 17\end{pmatrix}-\begin{pmatrix}4\quad 16\\8\quad 12\end{pmatrix}-\begin{pmatrix}5\quad 0\\0\quad 5\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}9-4-5\quad 16-16-0\\8-8-0\quad 17-12-5\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}0\quad 0\\0\quad 0\end{pmatrix}=0\quad\mathbf{(Proved)}\)
\(\mathbf{11. (ii)\\}\) \(A =\begin{pmatrix}\quad 1\quad 2\\-3\quad 0\end{pmatrix}\) হলে দেখাও যে, \(A^2+3A+5I =\begin{pmatrix}\quad3\quad\quad 8\\-12\quad -1\end{pmatrix}\)
Solution: A2 + 3A + 5I
\(=\begin{bmatrix}\quad 1\quad 2\\-3\quad 0\end{bmatrix}\begin{bmatrix}\quad 1\quad 2\\-3\quad 0\end{bmatrix}+3\begin{bmatrix}\quad 1\quad 2\\-3\quad 0\end{bmatrix}+5\begin{bmatrix}1\quad 0\\0\quad 1\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}1-6\quad 2+0\\-3+0\quad -6+0\end{bmatrix}+\begin{bmatrix}\quad 3\quad 6\\-9\quad 0\end{bmatrix}+\begin{bmatrix}5\quad 0\\0\quad 5\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}-5\quad 2\\-3\quad -6\end{bmatrix}+\begin{bmatrix}\quad 3+5\quad 6+0\\-9+0\quad 0+5\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}-5\quad 2\\-3\quad -6\end{bmatrix}+\begin{bmatrix}\quad 8\quad 6\\-9\quad 5\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}3\quad\quad 8\\-12\quad -1\end{bmatrix}\quad\mathbf{(Proved)}\)
(ii) যদি
\(A=\begin{bmatrix}\quad 1\quad 0\\-1\quad 7\end{bmatrix}\)এবং \(I=\begin{bmatrix}1\quad 0\\0\quad 1\end{bmatrix}\)
হয়, তবে K-এর মান নির্ণয় করো যাতে A2 = 8A + KI হয়। Solution:
\(A^2=A×A\\=\begin{bmatrix}\quad 1\quad 0\\-1\quad 7\end{bmatrix}\begin{bmatrix}\quad 1\quad 0\\-1\quad 7\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}1-0\quad 0+0\\-1-7\quad 0+49\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}1\quad\quad 0\\-8\quad 49\end{bmatrix}\\∵A^2=8A+KI\\⇒\begin{bmatrix}\quad 1\quad 0\\-8\quad 49\end{bmatrix}=8\begin{bmatrix}\quad 1\quad 0\\-1\quad 7\end{bmatrix}+K\begin{bmatrix}1\quad 0\\0\quad 1\end{bmatrix}\\=⇒\begin{bmatrix}\quad 1\quad 0\\-8\quad 49\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}\quad 8\quad 0\\-8\quad 56\end{bmatrix}+\begin{bmatrix}K\quad 0\\0\quad K\end{bmatrix}\\=⇒\begin{bmatrix}\quad 1\quad 0\\-8\quad 49\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}\quad K+8\quad 0\\-8\quad 56+K\end{bmatrix}\)
ম্যাট্রিক্সের সমতার সংজ্ঞানুসারে, K + 8 = 1 বা, K = -7Ans: K = -7
\(\mathbf{12.\\}\) \(A=\begin{pmatrix}\quad1\quad\quad 2\\-1\quad -2\end{pmatrix}\) এবং \(B =\begin{pmatrix}-1\quad 3\\-3\quad 1\end{pmatrix}\)
হলে দেখাও যে, (A + B)2 ≠ A2 + 2AB + B2
\((A+B)\\=\begin{pmatrix}\quad 1\quad\quad 2\\-1\quad -2\end{pmatrix}+\begin{pmatrix}-1\quad 3\\-3\quad 1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}\quad 0\quad\quad 5\\-4\quad -1\end{pmatrix}\\\)\(\mathbf{L.H.S.}\\\)\((A+B)^2\\=(A+B)(A+B)\\=\begin{pmatrix}\quad 0\quad\quad 5\\-4\quad -1\end{pmatrix}\begin{pmatrix}\quad 0\quad\quad 5\\-4\quad -1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}\quad 0-20\quad\quad 0-5\\0+4\quad -20+1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}-20\quad -5\\\quad 4\quad -19\end{pmatrix}\\A^2=A×A\\=\begin{pmatrix}\quad 1\quad\quad 2\\-1\quad -2\end{pmatrix}\begin{pmatrix}\quad 1\quad\quad 2\\-1\quad -2\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}1-2\quad 2-4\\-1+2\quad -2+4\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}-1\quad -2\\1\quad\quad 2\end{pmatrix}\\AB\\=\begin{pmatrix}\quad 1\quad\quad 2\\-1\quad -2\end{pmatrix}\begin{pmatrix}-1\quad 3\\-3\quad 1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}-1-6\quad 3+2\\1+6\quad -3-2\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}-7\quad 5\\7\quad -5\end{pmatrix}\\B^2=B×B\\=\begin{pmatrix}-1\quad 3\\-3\quad 1\end{pmatrix}\begin{pmatrix}-1\quad 3\\-3\quad 1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}1-9\quad -3+3\\3-3\quad -9+1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}-8\quad 0\\0\quad -8\end{pmatrix}\)
\(\mathbf{R.H.S.}\\\)\(A^2+2AB+B^2\\=\begin{pmatrix}-1\quad -2\\1\quad\quad 2\end{pmatrix}+2\begin{pmatrix}-7\quad\quad 5\\\quad 7\quad -5\end{pmatrix}+\begin{pmatrix}-8\quad 0\\\quad 0\quad -8\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}-1\quad -2\\1\quad\quad 2\end{pmatrix}+\begin{pmatrix}-14\quad 10\\\quad 14\quad -10\end{pmatrix}+\begin{pmatrix}-8\quad 0\\\quad 0\quad -8\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}-23\quad 8\\15\quad -16\end{pmatrix}\)
(A + B)2 ≠ A2 + 2AB + B2 (Proved)
\(\mathbf{13. (i)\\}\) \(\begin{pmatrix}2\quad 1\\3\quad 4\end{pmatrix}×\begin{pmatrix}x\\y\end{pmatrix}=\begin{pmatrix}\quad 1\\-1\end{pmatrix}\)
হলে x ও y -এর মান নির্ণয় করো। Solution:
\(\quad\begin{pmatrix}2\quad 1\\3\quad 4\end{pmatrix}×\begin{pmatrix}x\\y\end{pmatrix}=\begin{pmatrix}\quad 1\\-1\end{pmatrix}\\⇒\begin{pmatrix}2x+y\\ 3x+4y\end{pmatrix}=\begin{pmatrix}\quad 1\\-1\end{pmatrix}\)
ম্যাট্রিক্সের সমতার সংজ্ঞানুসারে, 2x + y = 1 – – – – (i) 3x + 4y = -1 – – – – (ii) (i)× 4 – (ii)× 1 করে পাই, 8x + 4y – 3x – 4y= 1 + 4 ⇒ 5x = 5 ∴ x = 1 (i) নং x = 1-এ বসিয়ে পাই- 2 + y = 1 ∴ x = -1 Ans: x = 1 ; y = -1
Matrix S N Dey Solution Part-2
\(\mathbf{(ii)\\}\) \(A=\begin{bmatrix}3\quad -2\\4\quad -2\end{bmatrix}\)
হলে K-এর মান নির্ণয় করো যাতে A2 = KA – 2I2 হয়। Solution:
\(A^2=A×A\\=\begin{bmatrix}3\quad -2\\4\quad -2\end{bmatrix}\begin{bmatrix}3\quad -2\\4\quad -2\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}9-8\quad -6+4\\12-8\quad -8+4\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}1\quad -2\\4\quad -4\end{bmatrix}\\∵A^2=KA-2I_2\\∴\begin{bmatrix}1\quad -2\\4\quad -4\end{bmatrix}=k\begin{bmatrix}3\quad -2\\4\quad -2\end{bmatrix}-2\begin{bmatrix}1\quad 0\\0\quad 1\end{bmatrix}\\⇒\begin{bmatrix}1\quad -2\\4\quad -4\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}3k\quad -2k\\4k\quad -2k\end{bmatrix}-\begin{bmatrix}2\quad 0\\0\quad 2\end{bmatrix}\\⇒\begin{bmatrix}1\quad -2\\4\quad -4\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}3k+2\quad -2k+0\\4k+0\quad -2k-2\end{bmatrix}\\⇒\begin{bmatrix}1\quad -2\\4\quad -4\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}3k+2\quad -2k\\4k\quad -2k-2\end{bmatrix}\)
ম্যাট্রিক্সের সমতার সংজ্ঞানুসারে, 4 = 4k ∴ k = 1 Ans: k = 1 ;
\(\mathbf{14.\\}\)\(A =\begin{pmatrix}\quad 4\quad 2\\-1\quad 1\end{pmatrix}\)এবং \(I=\begin{pmatrix}1\quad 0\\0\quad 1\end{pmatrix}\) হলে প্রমাণ করো যে,\((A-2I)(A-3I)=\begin{pmatrix}0\quad 0\\0\quad 0\end{pmatrix}\)
Solution:
\(\quad (A-2I)\\=\begin{pmatrix}\quad 4\quad 2\\-1\quad 1\end{pmatrix}-2\begin{pmatrix}1\quad 0\\0\quad 1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}\quad 4\quad 2\\-1\quad 1\end{pmatrix}-\begin{pmatrix}2\quad 0\\0\quad 2\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix} 2\quad\quad\quad 2\\-1\quad -1\end{pmatrix}\\\quad (A-3I)\\=\begin{pmatrix}\quad 4\quad 2\\-1\quad 1\end{pmatrix}-3\begin{pmatrix}1\quad 0\\0\quad 1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}\quad 4\quad 2\\-1\quad 1\end{pmatrix}-\begin{pmatrix}3\quad 0\\0\quad 3\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix} 1\quad\quad\quad 2\\-1\quad -2\end{pmatrix}\\∴(A-2I)(A-3I)\\=\begin{pmatrix}\quad 2\quad\quad 2\\-1\quad -1\end{pmatrix}\begin{pmatrix}1\quad\quad 2\\-1\quad -2\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}\quad 2-2\quad 4-4\\-1+1\quad -2+2\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}0\quad 0\\0\quad 0\end{pmatrix}\quad\mathbf{(Proved)}\)
Matrix S N Dey Solution Part-2
\(\mathbf{15.}\\\)\(A=\begin{pmatrix}\quad 1\quad i\\-i\quad 1\end{pmatrix}\) এবং \(B =\begin{pmatrix}\quad i\quad -1\\-1\quad -i\end{pmatrix}\) হলে (\(i =\sqrt{-1}\))
AB ও BA নির্ণয় করো। Solution:
\(AB\\=\begin{pmatrix}\quad 1\quad i\\-i\quad 1\end{pmatrix}\begin{pmatrix}\quad i\quad -1\\-1\quad -i\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}i-i\quad -1-i^2\\-i^2-1\quad i-i\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}\quad0\quad -1+1\\1-1\quad\quad 0\end{pmatrix}\\= \begin{pmatrix}0\quad 0\\0\quad 0\end{pmatrix}\\\quad BA\\=\begin{pmatrix}\quad i\quad -1\\-1\quad -i\end{pmatrix}\begin{pmatrix}\quad 1\quad i\\-i\quad 1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}i+i\quad\quad i^2-1\\-1+i^2\quad -i-i\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}2i\quad\quad -1-1\\-1-1\quad\quad -2i\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}2i\quad -2\\-2\quad -2i\end{pmatrix}\quad\mathbf{(Ans)}\)
16. \(X=\begin{bmatrix}\quad1\quad -3\quad -4\\-1\quad\quad 3\quad\quad 4\\\quad 1\quad -3\quad -4\end{bmatrix}\)
হলে দেখাও যে, X2 = 0 যেখানে 0 হল 3×3 ক্রমের শূন্য ম্যাট্রিক্স। Solution:
\(X^2=X×X\\=\begin{bmatrix}\quad1\quad -3\quad -4\\-1\quad\quad 3\quad\quad 4\\\quad 1\quad -3\quad -4\end{bmatrix}\begin{bmatrix}\quad1\quad -3\quad -4\\-1\quad\quad 3\quad\quad 4\\\quad 1\quad -3\quad -4\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}\quad 1×1+(-3)(-1)+(-4)1\quad 1(-3)+(-3)3+(-4)×(-3)\quad 1(-4)+(-3)4+(-4)(-4)\\(-1)1+3×(-1)+4×1\quad\quad (-1)(-3)+3×3+4(-3)\quad\quad (-1)(-4)+3×4+4(-4)\\\quad 1×1+(-3)(-1)+(-4)1\quad 1(-3)+(-3)3+(-4)(-3)\quad 1(-4)+(-3)4+(-4)(-4)\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}\quad 1+3-4\quad -3-9+12\quad -4-12+16\\-1-3+4\quad\quad 3+9-12\quad\quad 4+12-16\\\quad 1+3-4\quad -3-9+12\quad -4-12+16\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}0\quad 0\quad 0\\0\quad 0\quad 0\\0\quad 0\quad 0\end{bmatrix}\\∴X^2=0\quad\mathbf{(Ans)}\)
Matrix S N Dey Solution Part-2 \(\mathbf{17.}\\\)\(A=\begin{pmatrix}1\quad -3\quad\quad 4\quad 2\\0\quad\quad 5\quad -2\quad 3\end{pmatrix}\) এবং \(B=\begin{pmatrix}-5\quad 0\quad\quad 6\quad -4\\7\quad 8\quad -2\quad\quad 5\end{pmatrix}\)
হলে 2×4 ক্রমের X ম্যাট্রিক্স নির্ণয় করো যখন 3A – 2X = B Solution: 3A – 2X = B ⇒ 2X = 3A – B
\(∴2x=3\begin{pmatrix}1\quad -3\quad\quad 4\quad 2\\0\quad\quad 5\quad -2\quad 3\end{pmatrix}-\begin{pmatrix}-5\quad 0\quad\quad 6\quad -4\\7\quad 8\quad -2\quad\quad 5\end{pmatrix}\\⇒2x=\begin{pmatrix}3\quad -9\quad\quad 12\quad 6\\0\quad\quad 15\quad -6\quad 9\end{pmatrix}-\begin{pmatrix}-5\quad 0\quad\quad 6\quad -4\\7\quad 8\quad -2\quad\quad 5\end{pmatrix}\\⇒2x=\begin{pmatrix}8\quad -9\quad\quad 6\quad10\\-7\quad\quad 7\quad -4\quad 4\end{pmatrix}\\⇒x=\frac{1}{2}\begin{pmatrix}8\quad -9\quad\quad 6\quad10\\-7\quad\quad 7\quad -4\quad 4\end{pmatrix}\\⇒x=\begin{pmatrix}4\quad -\frac{9}{2}\quad\quad 3\quad 5\\-\frac{7}{2}\quad\quad \frac{7}{2}\quad -2\quad 2\end{pmatrix}\quad\mathbf{(Ans)}\)
\(\mathbf{18.}\) \(A=\begin{pmatrix}3\quad 2\\3\quad 3\end{pmatrix}\) এবং \(B=\begin{pmatrix}\quad 1\quad -\frac{2}{3}\\-1\quad\quad 1\end{pmatrix}\)
হলে দেখাও যে, AB = I2 যেখানে I2 হল 2 ক্রমের একক ম্যাট্রিক্স। Solution:
\(AB\\=\begin{pmatrix}3\quad 2\\3\quad 3\end{pmatrix}\begin{pmatrix}\quad 1\quad -\frac{2}{3}\\-1\quad\quad 1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}3-2\quad -2+2\\3-3\quad -2+1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}1\quad 0\\0\quad 1\end{pmatrix}\\=I_2\quad \mathbf{(Proved)}\)
\(\mathbf{19.}\\A=\begin{bmatrix}1\quad -1\\2\quad -1\end{bmatrix}\quad এবং \quad B=\begin{bmatrix}a\quad\quad 1\\b\quad -1\end{bmatrix}\)
এবং (A + B)2 = A2 + B2 হলে a ও b -এর মান নির্ণয় করো। Solution:
\(A+B\\=\begin{bmatrix}1\quad -1\\2\quad -1\end{bmatrix}+\begin{bmatrix}a\quad\quad 1\\b\quad -1\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}1+a\quad -1+1\\2+b\quad -1-1\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}1+a\quad \quad0\\2+b\quad -2\end{bmatrix}\\∴(A+B)^2\\=(A+B)(A+B)\\=\begin{bmatrix}1+a\quad\quad 0\\2+b\quad -2\end{bmatrix}\begin{bmatrix}1+a\quad \quad 0\\2+b\quad -2\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}(a+1)(a+1)+0×(b+2)\quad (a+1)×0+0×-2\\(b+2)×(a+1)-2(b+2)\quad (b+2)×0-2×-2\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}(a+1)^2\quad\quad\quad 0\\(b+2)×(a+1)-2(b+2)\quad 4\end{bmatrix}\\\quad A^2\\=\begin{bmatrix}1\quad -1\\2\quad -1\end{bmatrix}\begin{bmatrix}1\quad -1\\2\quad -1\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}1-2\quad -1+1\\2-2\quad -2+1\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}-1\quad 0\\0\quad -1\end{bmatrix}\\\quad B^2\\=\begin{bmatrix}a\quad\quad 1\\b\quad -1\end{bmatrix}\begin{bmatrix}a\quad\quad 1\\b\quad -1\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}a^2+b\quad a-1\\ab-b\quad b+1\end{bmatrix}\)
প্রশ্নানুযায়ী, (A + B)2 = A2 + B2
\(∴ \begin{bmatrix}(a+1)^2\quad\quad\quad 0\\(b+2)(a+1)-2(b+2)\quad 4\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}-1\quad 0\\0\quad -1\end{bmatrix}+\begin{bmatrix}a^2+b\quad a-1\\ab-b\quad b+1\end{bmatrix}\\⇒ \begin{bmatrix}(a+1)^2\quad\quad\quad 0\\(b+2)(a+1)-2(b+2)\quad 4\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}a^2+b-1\quad a-1\\ab-b\quad\quad b\end{bmatrix}\\\)
ম্যাট্রিক্সের সমতার সংজ্ঞানুসারে, a – 1 = 0 এবং b = 4 ∴ a = 1 Ans: a = 1 ; b = 2;
Matrix S N Dey Solution Part-2
\(\mathbf{20.\\A=\begin{bmatrix}1\quad 1\\2\quad 2\\3\quad 3\end{bmatrix}}\)
হলে AAT নির্ণয় করো।Solution:
\(A=\begin{bmatrix}1\quad 1\\2\quad 2\\3\quad 3\end{bmatrix}\\∴A^T=\begin{bmatrix}1\quad 2\quad 3\\1\quad 2\quad 3\end{bmatrix}\)
A ম্যাট্রিক্সের স্তম্ভ সংখ্যা = AT ম্যাট্রিক্সের সারি সংখ্যা = 2 ∴AAT সংজ্ঞাত
\(\quad AA^T\\=\begin{bmatrix}1\quad 1\\2\quad 2\\3\quad 3\end{bmatrix}\begin{bmatrix}1\quad 2\quad 3\\1\quad 2\quad 3\end{bmatrix}\\⇒\begin{bmatrix}1×1+1×1\quad 1×2+1×2\quad 1×3+1×3\\2×1+2×1\quad 2×2+2×2\quad 2×3+2×3\\3×1+3×1\quad 3×2+3×2\quad 3×3+3×3\end{bmatrix}\\⇒\begin{bmatrix}1+1\quad 2+2\quad 3+3\\2+2\quad 4+4\quad 6+6\\3+3\quad 6+6\quad 9+9\end{bmatrix}\\⇒\begin{bmatrix}2\quad 4\quad 6\\4\quad 8\quad 12\\6\quad 12\quad 18\end{bmatrix}\quad\mathbf{(Ans)}\)
\(\mathbf{21.\\A=\begin{pmatrix}x\quad -2\\2\quad\quad 1\end{pmatrix},B=\begin{pmatrix}3\quad 4\\0\quad 1\end{pmatrix},C=\begin{pmatrix}-1\quad -2\\y\quad\quad 2\end{pmatrix}}\)
এবং A + B = BC হলে x ও y -এর মান নির্ণয় করো। Solution: ∵ A + B = BC
\(∴\begin{pmatrix}x\quad -2\\2\quad\quad 1\end{pmatrix}+\begin{pmatrix}3\quad 4\\0\quad 1\end{pmatrix}=\begin{pmatrix}3\quad 4\\0\quad 1\end{pmatrix}\begin{pmatrix}-1\quad -2\\y\quad\quad 2\end{pmatrix}\\⇒\begin{pmatrix}x+3\quad -2+4\\2+0\quad 1+1\end{pmatrix}=\begin{pmatrix}-3+4y\quad -6+8\\0+y\quad 0+2\end{pmatrix}\\⇒\begin{pmatrix}x+3\quad 2\\2\quad\quad 2\end{pmatrix}=\begin{pmatrix}4y-3\quad 2\\y\quad\quad 2\end{pmatrix}\)
ম্যাট্রিক্সের সমতার সংজ্ঞানুসারে, y = 2 এবং x + 3 = 4y – 3 ⇒ x = 4y – 6 ⇒ x = 4.2 – 6 ⇒ x = 8 – 6 = 2Ans: x = 2, y = 2
দশম শ্রেণীর ভৌত বিজ্ঞান এবং জীবন বিজ্ঞানের বিভিন্ন অধ্যায়ের উপর ভিডিও টিউটোরিয়াল পেতে আমাদের You Tube চ্যানেল ফলো করুন 22. দুটি ম্যাট্রিক্স A ও B -এর ক্ষেত্রে AB = 0 হলে A অথবা B-এর একটি কি শূন্য ম্যাট্রিক্স হবে? উদাহরণের সাহায্যে বোঝাও। Solution: দুটি ম্যাট্রিক্স A ও B -এর ক্ষেত্রে AB = 0 হলে A অথবা B-এর একটি শূন্য ম্যাট্রিক্স নাও হতে পারে। উদাহরণঃ ধরি,
\(A=\begin{pmatrix}1\quad 0\\0\quad 0\end{pmatrix},\quad B=\begin{pmatrix}0\quad 0\\0\quad 1\end{pmatrix}\\∴AB=\begin{pmatrix}1\quad 0\\0\quad 0\end{pmatrix}\begin{pmatrix}0\quad 0\\0\quad 1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}1×0+0×0\quad 1×0+0×1\\0×0+0×0\quad 0×0+0×1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}0\quad 0\\0\quad 0\end{pmatrix}\)
23. (i) দেখাও যে,
\(A=\begin{pmatrix}\quad 2\quad -1\\-1\quad\quad 2\end{pmatrix}\)
ম্যাট্রিক্স A2 – 4A + 3I = 0 সমীকরণকে সিদ্ধ করে।
\(\mathbf{Solution:}\\A=\begin{pmatrix}\quad 2\quad -1\\-1\quad\quad 2\end{pmatrix}\\∴A^2\\=\begin{pmatrix}\quad 2\quad -1\\-1\quad\quad 2\end{pmatrix}\begin{pmatrix}\quad 2\quad -1\\-1\quad\quad 2\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}2×2+-1×-1\quad\quad 2×-1+-1×2\\-1×2+2×-1\quad\quad -1×-1+2×2\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}\quad 5\quad -4\\-4\quad\quad 5\end{pmatrix}\\∴A^2-4A+3I\\=\begin{pmatrix}\quad 5\quad -4\\-4\quad\quad 5\end{pmatrix}-4\begin{pmatrix}\quad 2\quad -1\\-1\quad\quad 2\end{pmatrix}+3\begin{pmatrix}1\quad 0\\0\quad 1\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}\quad 5\quad -4\\-4\quad\quad 5\end{pmatrix}-\begin{pmatrix}\quad 8\quad -4\\-4\quad\quad 8\end{pmatrix}+\begin{pmatrix}3\quad 0\\0\quad 3\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}\quad 5-8+3\quad -4+4+0\\-4+4+0\quad\quad 5-8+3\end{pmatrix}\\=\begin{pmatrix}0\quad 0\\0\quad 0\end{pmatrix}\\=0\quad \mathbf{Proved}\)
23. (ii)
\((ii)A=\begin{bmatrix}2\quad -1\\3\quad\quad 2\end{bmatrix}\) এবং \(B=\begin{bmatrix}\quad 0\quad 4\\-1\quad 7\end{bmatrix}\)
হলে 3A2 – 2B + I ম্যাট্রিক্স নির্ণয় করো। Solution:
\(\quad A^2\\=\begin{bmatrix}2\quad -1\\3\quad\quad 2\end{bmatrix}\begin{bmatrix}2\quad -1\\3\quad\quad 2\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}2×2-1×3\quad\quad 2×-1-1×2\\3×2+2×3\quad\quad 3×-1+2×2\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}1\quad -4\\12\quad\quad 1\end{bmatrix}\\∴3A^2-2B+I\\=3\begin{bmatrix}1\quad -4\\12\quad\quad 1\end{bmatrix}-2\begin{bmatrix}\quad 0\quad 4\\-1\quad 7\end{bmatrix}+\begin{bmatrix}1\quad 0\\0\quad 1\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}3\quad -12\\36\quad\quad 3\end{bmatrix}-\begin{bmatrix}\quad 0\quad 8\\-2\quad 14\end{bmatrix}+\begin{bmatrix}1\quad 0\\0\quad 1\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}3-0+1\quad -12-8+0\\36+2+0\quad\quad 3-14+1\end{bmatrix}\\=\begin{bmatrix}4\quad\quad -20\\38\quad\quad -10\end{bmatrix}\quad\mathbf{(Ans)}\)
24.
\(\begin{bmatrix}1\quad x\quad 1\end{bmatrix}×\begin{bmatrix}1\quad 3\quad 2\\2\quad 5\quad 1\\15 \quad 3\quad 2\end{bmatrix}×\begin{bmatrix}1\\2\\x\end{bmatrix}=0\)
হলে x-এর মান নির্ণয় করো। Solution:
\(\begin{bmatrix}1\quad x\quad 1\end{bmatrix}×\begin{bmatrix}1\quad 3\quad 2\\2\quad 5\quad 1\\15 \quad 3\quad 2\end{bmatrix}×\begin{bmatrix}1\\2\\x\end{bmatrix}=0\\⇒\begin{bmatrix}1+2x+15\quad 3+5x+3\quad 2+x+2\end{bmatrix}×\begin{bmatrix}1\\2\\x\end{bmatrix}=0\\⇒\begin{bmatrix}2x+16\quad 5x+6\quad x+4\end{bmatrix}×\begin{bmatrix}1\\2\\x\end{bmatrix}=0\\⇒\begin{bmatrix}(2x+16)×1+(5x+6)×2+(x+4)×x\end{bmatrix}=0\\⇒\begin{bmatrix}2x +16 +10x + 12 + x^2 + 4x = 0\end{bmatrix}\\⇒\begin{bmatrix}x^2+16x+28=0\end{bmatrix}\)
ম্যাট্রিক্সের সমতার সংজ্ঞানুসারে, x2 + 16x + 28 = 0 ⇒ x2 + 14x + 2x + 28 = 0 ⇒ x(x + 14) +2(x +14) = 0 ⇒ (x + 14)(x +2) = 0 হয় (x + 14) = 0 নতুবা (x +2) = 0 ∴ x = -14 বা x = -2Ans: x = -2 , -14
Leave a Reply